Le site de partage de la langue marquisienne
Te tohua niutavavā hou mea àva atu àva mai i te èo ènana
The new site for sharing the Marquesan language

Vue de la plage Vainaho et du Fort Collet, Taiohae, Nuku Hiva. René Gillotin, 1844.

Oi pepeùìa tēnei tohua niutavavā, u makimaki oko au e hakaìte atu i te hakatu tumu o to ù kaitutoìa ma ùka he èo ènana. Ma mua o au, u tihe mai tini tini hāoè i te Henua ènana ; u haamākaka tītahi i te henua me te ènana me te èo ; ua hee atu te nuiìa o âtou. Tahipito à, u tihe mai âtou me te koekoe matavaièi, me te koekoe haapāpaku. E aha à to âtou hīa tumu no te noho i te Henua ènana, ua noho âtou i èià me te haahei ia âtou iho i te tau haaènana me te pakaihi atu.
I te èhua 1996, u puta mai te kōtūòmia « Marquises » me io te CTRDP. O te « Haakakai o te Henua ènana » to mua hātika tekao i òto ; i ìte ai tātou, na René Uki Haiti i haamevaha i hua haakakai mou èhua ma mua o to īa mateìa i 1992. U kohiìa mai e Lucien Roo Kimitete me Aline Heitaa me te huììa mai ma he èo farani.
E haatià nei te ture ia vaeìa e te nuiìa o te pāio hau henua tikitahi i to âtou paviō. Oia te tumu i tīmata ai te piika « Motu Haka » me te èpikopo Le Cléac’h e kaituto hōhonu ma ùka o hua tekao tumu me i te èhua 1979.
I te èhua 1994, na Bruno KOHUMOETINI no Ua Pou i patu mai i te hīmene huaa tumu o te Henua ènana, « To te Henua ènana, a  ! ».
U hanaìa tēnei mou hakapeipeiìa kaikai e te tau moî o te pāòto Afat o te Cetad no Ua Pou me José Pennont, to âtou tumu hakako nunuìa kaikai i te èhua 2000-2001...
No te aha te tohua niutavavā nei ? O ai òa o Jacques Iakopo Pelleau ? E aha te hakatu o ta īa hana ?
E aha te hakatu toitoi o te èo ènana i tēnei mou  ?
Ma he aomāàma vii pu, mea nui te èo , èo me te nuiìa o te toumaki i òto. Ma he èo ènana à, nui te toumaki ta ù i ìte ma òto o te tau hāmani tatauìa e auAtii anaiho i te tau tekatekaoìa me te poì hakatu , hakatu kē, mea vaavaa to ù òkoìa i te toumaki.  
Te toitoiìa, kōmaì to te vehine, no te vāhana anaiho te kōmaì, mea à ua hani te ènana e peàu « kōmaì » mea haaèo mai i te ponatekao farani « sexe »… Ua ìte meitaì te nuiìa o te ènana/ènata i te puke ponatekao hauhau i ùka o kōmaì e ùa. Ia ūiūiìa atu e au, he ènana i makimaki e tuku mai kata koè i te tau ponatekao hei. Ma òto o ta ù umihiìa ponatekao, u makimaki au e ìte e aha te mou ponatekao hei pao mea hakaìte atu i te tau hope o te kōmaì vāhana/vehine.
Pēhea hoì te huì mai i te mou ponatekao farani « lien, lier, relier » ?
Ia makimaki te hāoè e hakako mai i te èo ènana, mea hana nui na te mea, mea kē te tau kāneaìa avetekao o te èo ènana, mea kē te tau kāneaìa avetekao o to īa iho èo.
Oia te avetekao èo farani peàuìa mai io tītahi haamevaha èo e tītahi ènana haatee i te hana tūako : « Tu prends tes responsabilités ! »
Te 5 no Èhua, e â mea haamaakau i te mateìa o te tātihi Louis Rollin i te èhua 1972. U haapohuè mai Louis Rollin i te huaa ènana me io te kaò ananu ìa. Ua patuìa e Jacques Iakopo Pelleau tēnei tumutekao i te èhua 2016, ia vaièiìa i te haèmate no Taiohae te ikoa o hua tātihi pāòkoòko ; i tāpiiìa ai io te mou àpapa o hua haèmate Louis Rollin.