I - Mā nā tai kākiu...
Nui te hakatu tuhuka mei te tau tuhuka haatiki âkau me te tau tuhuka haatiki keâ mei te tau tuhuka kānea upena me te tau tuhuka kānea pāòa mei te tau tuhuka patutiki me te tau tuhuka ooko, na âtou te ìte haamau me te tapatapa atu i te matatatau o te hakaìki i te ava i haaheiìa.
I te tiheìa mai o te tau haoè i te henua nei, u huìkē te ata hakatūtahi o te hana ìima, totahi atu mei te puke èhua 1850.
Àòè i haahana hakaùa ìa te tau ùu me te tau âkau tōua hakatu kē hakatu kē, u hoko pū ìa, u tuku pū ìa etià e koàka mai i te ènana te tau puhi. I topa ai te hana haatiki âkau.
Àòè i haamoa hakaùa ìa te èka kekaa, u hokoìa te tau vai kakaa nōuo me te namu pē i òto. I topa ai te hana haamoa èka.
Àòè i tā hakaùa ìa te tapa ènana, u hokoìa te tau tapa haoè mei vaho mai. I topa ai te tāìa tapa.
Àòè i kānea hakaùa ìa te tau vaka me te nuiìa o te hopeka apuuìa e te ènana, u makimaki âtou i te tau poti, hakatu kē, hakatu kē, mei ùka o te tau ihepe haoè e aha à te pēìa. I topa ai te hana taai vaka.
Meìa i te tiheìa mai o te tau haoè i te Henua ènana, ua ìò te tau haìna hana ìima a te ènana he memau mea hoko atu hoko mai i te tau haìna mei vaho mai. No te tau haoè, te tau manihii, ua ìò he memau haamaakau i to âtou tiheìa mai inei.
II - Te tau tuhuka...
E aha à te nuiìa o te hana hauhau i topa io he henua ma te òaìa o nā hānere èhua e ùa i pao atu aa, àòè i kaò te tau tuhuka mei to âtou ìte māàma. I te èhua 1863, i te haamauìa o te ture hou, u haatapunuiìa te hana patutiki ; i ìò ai te tau tuhuka patutiki he tuhuka haatiki.
I tēnei, mea nui te tuhuka haatiki âkau, te tuhuka taai keâ, te tuhuka patutiki me te tuhuka èo ènana.
No te hana kānea hei kakano, no te hana tāìa tapa, no te hana kānea paè, mea nui te tuhuka vehine, mea à aè au i òko atu nei i te vehine vavaòìa he tukuka…
To ù maakau, ia heitete me te kaèkaè te hana ìima, àòè i àva hua ikoa o « hana ìima », he mea maeka oko.
III - O HAAIAIA te ponatekao taetae oko...
I òto o to ù ùmihiìa mau, u koàka ia ù te ponatekao hei pao, me he matauhi mei òto mai o te puke taetae. Io te tapa hāmani 124-I o te hāmani haavivini ponatekao a te èpikopo Dordillon, ma vāveka o « haahokohoko » me « haaìpaìpa, hakaìpaìpa », e tū nei te ponatekao haaiaia.
E toù haaviviniìa to hua ponatekao « haaiaia ».
Tōmua haaviviniìa e « kānea, e pepena i te mou haìna heitete » ; te ùa, « te mou haìna kaèkaè » ; te toù, « te tuhuka i kānea, i pepena, i hana i hua mou haìna meitaì pao ».
I tēnei, e koàka ia tātou te huì mai ma he èo ènana i nā mou ponatekao èo farani e toù, o « art », o « artiste » me o « artistique ». Atii nei e koàka ia tātou te peàu :
*- « Mea haaiaia oko tena hana. », « C’est un travail d’artiste ; c’est très artistique ».
*- « I na ai i haaiaia i tēnei tiki ? », « Na Kimo, he tuhuka haaiaia īa ! » / « Qui a réalisé ce tiki ? » « C’est Kimo ; quel artiste ! »
*- « He hana haaiaia tena ! », « Cela, c’est de l’art ! ».
Totahi atu, e koàka ia tātou te haakē i te hana ìima tumu/artisanat traditionnel mei te hana ìima haaiaia/artisanat d’art.
Patuìa e / Rédigé par Jacques Iakopo Pelleau