Ua hano au e tutuki me tītahi òna hoa no ù, me Teèituiàni. U kave natoa mai au i te mou ata haakoàkaìa mai mei io te pū niutavavā me to ù hakaìte atu ia Teèi te i vaièi mai i te tau ikoa paotū. He mea taetae nui hua mou ponatekao mea haapuaha i hua tumutekao i haatapu hae ìa e tahipito.
O te uè, a koè à te uè nui te ikoa tumu o te tiàtohu o te komaì vāhana. Oia te ata me te tau ikoa tumu o te komaì vāhana me tītahi tekao hakaìte taetae oko. No te hakaìte atu he mea na īa anaiho te poopia o to īa vāhana, u apaìa o tete e te vehine. O te piu te uaua ma aò o te poàma pia. U vavaòìa pia mimitū te tau mahaì i pātehe koè ìa ; u vavaòìa tetepūhei te tau vāhana àòè i pāteheìa. Koùtaù nui ia òe ē Teèi ne hua mou ponatekao taetae nui !
TE KOMAÌ VEHINE
Oia te ata me te tau ikoa tumu o te komaì vehine me tītahi tekao hakaìte taetae oko. O te noinoi vehine te ikoa tumu o te komaì vehine. Mei òto mai o te èo tahiti te ponatekao « pipiro/piropiro » ; koè nui e haahana hakaùa mai !
TĪTAHI MOU HAAMĀÀMAÌA KĒ
U ape mai tītahi mei io ôtou, e aha te haaviviniìa o te mou ponatekao farani « le vagin » me « l’utérus/la matrice » me « le placenta » ; mea kē ananu.
Ua ìte meitaì tātou, o te putatoè te tomoìa o te « vagin » ; ma òto òa, enā te « utérus/matrice », oia hoì te vahi i èià e tupu ai te tama ma òto o te kaka peàuìa « placenta » ma he èo farani.
I tēnei, a tiòhi mai tātou i te mou ponatekao i tukuìa mai ma òto o na mou hāmani haavivini i te èo ènana e ùa a te èpikopo Dordillon. Aè e tahi ponatekao i òto o te « Ponatekao tāpapaìa » a te èpikopo Le Cléac’h.
1)- I òto o te hāmani òomiìa i te èhua 1904 (1999), e ìte tātou :
*- « vagin » : touto, kōpū èpo.
*- « utérus/matrice » : pokopoko, hee/fee tama.
*- « placenta » : kahu tama, henua.
2)- I òto o te hāmani òomiìa i te èhua 1931, e ìte tātou :
*- « vagin » : kōpū èpo.
*- « utérus/matrice » : hee tama ; « col de l’utérus » : touto.
- « placenta » : henua, pūheehee, pūfeefee, pūveevee ; « U hānau hee te tama : l’enfant est né avec son placenta ».
Me he mea ta ôtou e ìte nei, mea nui te ponatekao kē ; na òe ta òe te vaeìa. A tuku mai i to òe maakau.
Te ponatekao « titoi »
I tēnei tai hou, ua ìò hua ponatekao he tekao hauhau. No te aha ?
1)- I òto o te hāmani haavivini ponatekao a te Pū tuhuka èo tahiti, te Fare Vāna’a, e ìte tātou :
*- Tītoi : e toi ma àò i te kiipia mea hakaìte i te poàma pia. (Aè tekao hauhau tenā !) O « Tītoi te ure ! » te ponatekao hauhau ma he èo tahiti.
2)- U peàu mai Teèi ia ù : « Òmua, i to ù houìa, aè tekao hauhau hua ponatekao titoi. U apaìa ai te ikoa o « Paepae Titoiìavehine » te « Paepae Pikivehine » o Temehea i Taiohaè…
Patuìa e Jacques Iakopo Pelleau